بازاریابی شبکه ای چیست؟
بازاریابی شبکه ای یا چند سطحی که به نام اختصاری MLM معروف است، یک مدل تجاری است که در آن تیم‌های فروش به‌هم‌پیوسته به صورت سلسله‌مراتبی محصولاتی را مستقیماً به مصرف‌کنندگان می‌فروشند و هم‌زمان زیرمجموعه‌ها یا نمایندگان فروش بیشتری استخدام می‌کنند.
اعضای موجود در یک شرکت MLM محصولات خاصی را به جامعه‌ای از مشتریان بالقوه می‌فروشند و تبلیغ می‌کنند. علاوه بر فروش، از آنها انتظار می‌رود که اعضای جدیدی را برای پیوستن به سطوحِ فروشِ در حال گسترشِ جذب کنند.
بنابراین در ساختار یک شرکت شبکه ای همیشه سطوح یا سلسله‌مراتبی از نقش‌ها یا وظایف وجود دارد که می‌توان از طریق فروش یا استخدام موفقیت‌آمیز بیشتر، از سطوح و پله‌های ترقی بالاتر رفت و پاداش‌های بیشتری گرفت.
علت محبوبیت نتورک مارکتینگ چیست؟
نگاهی کوتاه به تاریخچه بازاریابی شبکه ای به ما نشان می‌دهد که علت محبوبیت این روش بازاریابی، سادگی آن است. افراد بدون اینکه نیازی به استخدام رسمی یا سرمایه‌گذاری در این کسب‌وکار داشته باشد، می‌توانند وارد آن شوند و با فروش و جذب افراد بیشتر، درآمد هنگفتی کسب کنند.
در ایالات متحده حدود 75 درصد از درآمد فروش مستقیم از بازاریابی شبکه ای به دست می‌آید. همچنین تخمین زده می شود که بیش از 50 میلیون نفر در سراسر جهان در نتورک مارکتینگ مشغول باشند
بازاریابی شبکه ای چطور کار می‌کند؟
در بازاریابی چندسطحی یک شرکت که در زمینۀ فروش مستقیم کار می‌کند یا به طور کلی یک شرکت (کسب‌وکار به مصرف‌کننده) محسوب می‌شود، محصولات یا خدماتش را به نمایندگان فروش می‌فروشد تا آنها به عنوان صاحبان مشاغل کوچک خود عمل کنند و از راه فروش آن محصولات درآمد کسب کنند.
این توزیع‌کنندگان مستقل در ساختار MLM به عنوان نمایندۀ فروش شرکت فعالیت می‌کنند
آموزش بازاریابی شبکه ای چندان هم سخت نیست. معمولاً وقتی یک نماینده فروش در سطح پایین محصولی را می‌فروشد، افراد بالاتر از او بخشی از آن درآمد را کسب می‌کنند. نمایندگان فروش در بازاریابی شبکه‌ای به صورت ساعتی دستمزد نمی‌گیرند، اما در عوض در همه سطوح کمیسیون‌های ساختاریافته‌ای وجود دارد که به عنوان درآمد اصلی مدنظر این نمایندگان است.
تاریخچه بازاریابی شبکه ای در جهان
تاریخچه بازاریابی شبکه ای یا نتورک مارکتینگ در جهان
ایدهٔ بازاریابی شبکه‌ای از فرمول تصاعد گرفته شد، که در صدهٔ ششم ق. م. توسط فیثاغورس و در صدهٔ سوم ق. م. توسط اقلیدس در کتاب معروف «مقدمات» به جهان معرفی شد.
اولین بار، یک شرکت دوچرخه سازی در روسیه از این ایده استفاده کرد و برنامه‌ای ترتیب داد که مشتریان با پرداخت ۱۰ روبل بجای ۵۰ روبل صاحب دوچرخه شوند اگر چهار مشتری دیگر نیز معرفی کنند؛ ولی فروش کمپانی بسرعت به اشباع رفت. در روسیه به آن شرکت بهمنی و در فرانسه به آن گلوله ی برفی لقب دادند و صد در صد تقلب و کلاهبرداری تلقی شد. از آن پس، سیاستمداران، اقتصاد دانان و جامعه شناسان زیادی بدنبال پیدا کردن راهی بودند که از این ایده به نفع همه استفاده کنند.
اولین کمپانی که بطور رسمی فعالیت بازاریابی شبکه ای را در سال ۱۹۳۰ آغاز کرد، کمپانی ویتامین کالیفرنیا بود که نام خود را در سال ۱۹۳۹ به نوترالایت تغییر داد و امروزه محصولات خود را از طریق کمپانی اموی به فروش می‌رساند
اموی(به انگلیسی AmWay ) مخفف (American Way) یک شرکت آمریکایی است که از تکنیک‌های بازاریابی شبکه‌ای استفاده می‌کند و مبادرت به فروش انواع محصولات شامل محصولات سلامتی، زیبایی و لوازم بهداشت در منزل می‌نماید. شرکت اموِی در سال ۱۹۵۹ توسط ج. ون اندل و ریچارد دیواس راه‌اندازی شد. طبق آمار معتبر در مورد این کمپانی گزارش فروش ۱۱/۸ میلیارد دلار آمریکا در سال منتهی به ۳۱ دسامبر ۲۰۱۳ (هفتمین سال پیاپی رشد شرکت) را دادند. خط تولید شرکت شامل محصولات بهداشت خانه، محصولات بهداشت فردی، جواهرات، لوازم الکترونیکی، مکمل‌های غذایی، تصفیه آب، تهویه هوا، لوازم آرایشی و بیمه است. در سال ۱۹۷۴ طرح این شرکت فعالیت هرمی شناخته شد و از ادامه فعالیت شرکت جلوگیری گردید . اموی برای رفع اتهام از خودش در مدت ۴سال میلیونها دلار برای هزینه های قانونی پرداخت کرد . تا در نهایت در ۱۹۷۹ ، FTC (کمیسیون تجارت فدرال) رای داد که اموی یک Pyramids نیست ، یعنی منافع آن از فروش محصولات حاصل می شود و در نتیجه FTC ،نتورک مارکتینگ را به عنوان یک سیستم توزیع قانونی و موثر معرفی کرد . اموی با رتبه ۱۱۴ در بین بزرگ‌ترین شرکت‌های خرده‌فروشی دنیا توسط دلویت در سال ۲۰۰۶ دسته‌بندی شد و با رتبه ۲۵ بین بزرگ‌ترین شرکت‌های خصوصی در ایالات متحده توسط فوربرز در سال ۲۰۱۲ دسته بندی شد. در حال حاضر اموی در بیش از ۵۰ کشور دنیا نمایندگی و در بیش از ۸۰ کشور دنیا مشتری دارد .
با قانونی شدن بازاریابی شبکه ای و در کنار آن پیدایش بستر اینترنت ، نتورک مارکتینگ وارد فازی جدید گردید و به سرعت در میان شرکت های مختلف رواج پیدا کرد و هزاران شرکت فعالیت خود را در این زمینه آغاز کردند .
هم اکنون بیش از ۲ درصد مردم جهان این تجارت را شغل اصلی خود برگزیده اند .
تاریخچه بازاریابی شبکه ای در ایران
تاریخچه بازاریابی شبکه ای در ایران
اما از همان ابتدا نتورک مارکتینگ به شکل صحیح آن وارد ایران نشد بلکه از این تجارت نوپا در ایران سو استفاده های زیادی ابتدا گردید . طرح اولیه شرکت هایی که در ایران شروع به فعالیت کردند بازاریابی شبکه ای واقعی نبود بلکه آدم بایی شبکه ای بود . به این معنا که انسانها محصول خاصی را بازاریابی نمی کردند بلکه صرفا پلن های درآمد زایی را می فروختند و اکثر شرکت های اصلا محصول واقعی و حقیقی نداشتند.
از سال ۷۹ ( سال ۲۰۰۰ میلادی) فعالیت شرکت گلد کوئست در کشور ایران آغاز گردید . رفته رفته رشد این شرکت با فریب مردم زیاد گردید . با افزایش رشد این شرکت ، شرکت های دیگری نیز پا به عرصه نهادند که نقطه مشترک تمامی آنها فعالت بود و محصول نقش چندانی در فعالیت های آنها نداشت . در واقع در این شرکت ها فقط پلن بود که فروخته می شد . هر از چند گاهی سیستم و شرکت جدیدی در ایران شکل می گرفت و پول عده زیادی به باد می رفت . از سال ۸۳ با افزایش شکایت های مردمی که در این شرکت ها متضرر شده بودند دولت شروع به تبلیغات منفی و نشان دادن ماهیت واقعی این شرکت ها نمود . پس از آن با برخورد هایی که بصورت نه چندان قوی با این شرکت ها انجام گرفت ، فعالیت های این شرکت ها بصورت محدودتر و مخفی تر ادامه یافت . لازم به ذکر است که تمامی این شرکت ها در ابتدا ادعای فعالیت بر اساس نتورک مارکتینگ واقعی و صحیح را می نمودند اما در ادامه به فعالیت خود می پرداختند . دولت در تمام این مدت در تلاش برای از بین بردن این شرکت ها بود اما مانند علف هرز با منحل شدن یک شرکت ، در کنارش شرکت دیگری سر برمی آورد . به مرور دولت متوجه شد که تنها راه مبارزه با فعالیت های هرمی و مانی گیم ، ایجاد یک بستر سالم و قانونی و شرعی برای فعالیت های بازاریابی شبکه ای واقعی که محصول محور باشد است . در تاریخ ۱۳۸۸/۰۹/۱۸ دستورالعمل بازاریابی شبکه‌ای تهیه گردید، تمامی بندهای این دستورالعمل مطابق با آخرین استانداردهای این مدل بازاریابی در سایر کشورها و قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد.
با بررسی سایر قوانین کشورهایی که در این زمینه پیشتاز بوده اند و کشورهایی که به تازگی این مدل بازاریابی را به رسمیت شناخته اند در خواهید یافت که دستورالعمل بازاریابی شبکه‌ای در ایران یکی از کاملترین دستورالعمل ها می باشد که با همت و پشتکار جمع کثیری از افراد متخصص تهیه گردید این دستورالعمل شامل یک مقدمه، چهار فصل، چهل و چهار ماده و سیزده تبصره است.
برای مطالعه کامل دستورالعمل بازاریابی شبکه‌ای در ایران می توانید به بخش قوانین و مقررات سایت ایران هشدار و نتورک مارکتینگ مراجعه کنید.. در این اساسنامه تلاش گردید تمامی ایرادات اقتصادی ، قانونی و شرعی برطرف گردد تا زمینه ساز نتورکی کاملا سالم در ایران شود . بدین ترتیب وزارت صنعت ، معدن و تجارت اعلام کرد که تمامی شرکت هایی که تمایل به فعالیت در زمینه بازاریابی شبکه ای دارند باید نسبت به اخذ مجوز اقدام نمایند . از آن زمان تا کنون شرکت هایی موفق به اخذ مجوز گردیده اند و در حال فعالیت در این تجارت هستند .
نتیجه‌گیری
بازاریابی شبکه ای یا همان نتورک مارکتینگ نوعی ساختار فروش مدرن است که در آن افراد مستقل محصولات یک شرکت را می‌خرند و خودشان به صورت جداگانه می‌فروشند. با فروش محصولات، پورسانتی به سطوح بالاتر زنجیره‌ها می‌رسد. و امروز در ایران و سراسر دنیا شرکت‌های زیادی در بستر قانونی در حال فروش در قالب بازاریابی شبکه‌ای هستند.
